(Από την Παναγιώτα Αλατζόγλου, φιλόλογο του Ελληνικού Λυκείου Αννοβέρου)
Αφορμή για το παρόν
κείμενο αποτέλεσε ένα αναμνηστικό νόμισμα που στάλθηκε στο σχολείο μας από το
Ίδρυμα Μαριάννα Βαρδινογιάννη και το οποίο εκδόθηκε για την επέτειο των 2500
χρόνων από δύο μεγάλης ιστορικής σημασίας γεγονότα: τη μάχη των Θερμοπυλών και
τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Και τα δύο αυτά ιστορικά
γεγονότα εντάσσονται στο πλαίσιο των Περσικών Πολέμων (490-479 π.Χ.) που μας
περιέγραψε με ενάργεια ο Ηρόδοτος (τη μάχη των Θερμοπυλών στο 7ο
βιβλίο των Ιστοριών του, στις παρ. 201-239 και τη ναυμαχία της Σαλαμίνας στο 8ο
βιβλίο των Ιστοριών του, στις παρ. 56-96), και που αντικατοπτρίζουν τη
σύγκρουση δυο διαμετρικά αντίθετων κόσμων: τον κόσμο της Ανατολής αφενός με το
δεσποτισμό, την απληστία, την αυθαιρεσία και την αλαζονεία των Περσών, στάση
που με μαθηματική ακρίβεια οδηγεί στην ύβρη, τη νέμεση και την τιμωρία και τον
ελληνικό κόσμο αφετέρου με την ανθρωποκεντρική θεώρηση της ζωής, την αγάπη για
ελευθερία, την αρετή του μέτρου, της σωφροσύνης, του σεβασμού στα θεία, του
σεβασμού στην πατρίδα και την οικογένεια και την ακλόνητη πίστη στις ηθικές
επιταγές.
Απέναντι σ’ έναν εχθρό που
η αριθμητική του υπεροχή ήταν συντριπτική αντέταξαν οι Έλληνες, τόσο στις
Θερμοπύλες όσο και στη Σαλαμίνα, τη σύμπνοιά τους, την αυταπάρνησή τους, της
στρατηγική τους ευφυΐα και την εφευρετικότητά τους και κατάφεραν να διαφυλάξουν
έναν πολιτισμό που τα επόμενα χρόνια
έμελλε να ανθίσει και να καθορίσει με την καθολικότητα των ιδεών του και των
αρχών του ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο, ιδέες και αρχές που στη συνέχεια
μεταλαμπαδεύτηκαν και στη σύγχρονη εποχή.
Και δεν είναι μόνο οι
νίκες (όπως στη ναυμαχία της Σαλαμίνας) που οφείλονται στην ανωτερότητα των
κινήτρων και στο δίκαιο του σκοπού, αλλά και οι ήττες (όπως στις Θερμοπύλες)
που καταξιώθηκαν στη συνείδηση σύγχρονων και μεταγενέστερων ως νίκες ηθικές, συνειδητές
θυσίες και εκδηλώσεις συνέπειας, αρετής, πατριωτισμού και ελευθερίας ή ηθικές
δοκιμασίες που λειτουργούν διδακτικά. Γιατί ο αγώνας των Ελλήνων δεν έγινε μόνο
για την προάσπιση βωμών και εστιών, αλλά και για τη διάσωση ενός τρόπου ζωής,
μιας κοσμοθεωρίας και ενός ολόκληρου πολιτισμού απέναντι στον ανατολικό
ολοκληρωτισμό.
Πριν από τα περσικά οι
περισσότερες ελληνικές πόλεις παρέμειναν σε σημαντικό βαθμό απομονωμένες,
συντηρητικές και εσωστρεφείς. Ο κοινός αγώνας γέννησε μια νέα, περισσότερο
συλλογική και εξωστρεφή προοπτική. Ειδικά η Αθήνα, πριν από τα περσικά,
αποτελούσε ένα παράδειγμα ιδιάζον, όπου ο πειραματισμός με τη δημοκρατία
αργούσε ακόμη να αποδώσει καρπούς. Μετά τα περσικά εξελίχθηκε σε μια τολμηρή
δημοκρατία, στο πλαίσιο της οποίας αναδείχθηκαν
μορφές του μεγέθους ενός Περικλή, ενός Θουκυδίδη, Σωκράτη, Πλάτωνα,
Σοφοκλή, Αισχύλου που συνέβαλαν στα πολιτικά, φιλοσοφικά και κοινωνικά
επιτεύγματα των Ελλήνων. Επιτεύγματα που αργότερα μέσω της Ρώμης διαδόθηκαν και
εδραιώθηκαν σ’ ολόκληρη τη δυτική Μεσόγειο και την Ευρώπη και αποτέλεσαν τις
βάσεις του ευρωπαϊκού και νεοελληνικού πολιτισμού.
Είναι, λοιπόν, η επέτειος
των 2500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας αφορμή
για υπερηφάνεια από τη μια και από την άλλη απόδοση
Τιμή(ς) σ’ εκείνους όπου
στην ζωή των
Ώρισαν και φυλάγουν
Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη
κινούντες
Δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις
Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
Όταν προβλέπουν (και
πολλοί προβλέπουν)
Πως ο Εφιάλτης θα φανεί
στο τέλος,
Κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα
διαβούνε
Όπως τόσο όμορφα τους
θυμάται ο Καβάφης.
Μία ευχάριστη έκπληξη μας περίμενε πριν από λίγες ημέρες. Εστάλη ως δώρο στο σχολείο μας, το Ελληνικό Λύκειο Αννοβέρου, από το Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη ένα συλλεκτικό αναμνηστικό επετειακό νόμισμα των 2 Ευρώ εις ανάμνησιν της επετείου των 2500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας και των αιώνιων αξιών που συμβολίζουν.
Ευχαριστούμε και από αυτή τη θέση το Ίδρυμα Μαριάννα Β. Βαρδινογιάννη, πέρα από την ευχαριστήρια επιστολή που αποστείλαμε, για αυτή την όμορφη πρωτοβουλία.
